Basismetaal onder druk, perspectief metaalproducten en machinebouw minder slecht

Met name de basismetaalindustrie staat onder druk. Andere industriële branches, zoals de metaalproductenindustrie, de machine-industrie en de transportmiddelenindustrie, presteren in 2023 naar verwachting minder slecht, doordat hun energiekosten lager zijn.

Druk op winstmarges

Het Nederlandse bedrijfsleven gaat uitdagende tijden tegemoet, zo blijkt uit de Sectorprognoses 2023 van ABN AMRO. De energieprijzen zijn nog steeds zeer hoog, de loonkosten en rente stijgen en met de naderende recessie neemt de terughoudendheid onder consumenten en investeerders toe. Tegelijkertijd is het doorberekenen van hogere kosten niet vanzelfsprekend. Maar liefst 58 procent van de ondernemers kan kostenstijgingen niet of nauwelijks doorberekenen. Dit resulteert in de meeste sectoren in druk op de winstmarges.

Basismetaalindustrie

Volgens het bankconcern gaat de industrie een moeilijk jaar tegemoet. De hoge energieprijzen raken vooral energie-intensieve ondernemingen, zoals in de basismetaalindustrie. Ook in andere industriële branches daalt het aantal nieuwe orders snel door de verslechterde economische vooruitzichten, overtollige voorraden en de snel stijgende rente.

In de basismetaalindustrie is de productie sinds januari gedaald. Door de invasie van Rusland in Oekraïne zijn de prijzen voor gas en elektriciteit sinds februari verder opgelopen. Doordat de energieprijzen in Europa momenteel hoger liggen dan in veel andere landen, hebben vooral energie-intensieve ondernemingen die op mondiale markten concurreren de productie afgeschaald.

Fabrieken liggen stil

Met name de basismetaalindustrie staat onder druk. Driekwart van de ondernemingen in deze branche kan de gestegen kosten niet of nauwelijks doorberekenen, zo blijkt uit CBS-cijfers. Sommige fabrieken liggen zelfs geheel stil, zoals aluminiumfabriek Damco in Delfzijl, het voormalige Aldel, dat in oktober failliet ging. Uit cijfers van de World Steel Association blijkt dat de staalproductie in de EU dit jaar tot en met september 8 procent lager lag dan in dezelfde periode in 2021. In India, na China de grootste staalproducent ter wereld, is de staalproductie in dezelfde periode juist met ruim 6 procent gestegen.

Onder de Europese fabrieken die geheel stil liggen zijn ook zeer moderne fabrieken, waaronder zinksmelterij Nyrstar in het Brabantse Budel, die vrijwel geheel op elektriciteit kan draaien. Doordat een flink deel van de elektriciteit in Europa in gascentrales wordt opgewekt is ook de elektriciteitsprijs verveelvoudigd. Energie-intensieve fabrieken kunnen onvoldoende zelf hernieuwbare elektriciteit opwekken vanwege de grote benodigde hoeveelheid energie. Om ook deze bedrijven lucht te geven, zal Europa de energievoorziening op orde moeten krijgen, bijvoorbeeld door zuiniger om te gaan met energie, meer opwek van hernieuwbare elektriciteit, meer capaciteit voor de import van LNG, verzwaring van het elektriciteitsnet en investeringen in de productie en distributie van groene waterstof.

Existentiële dreiging

Naar verwachting zal het nog jaren duren voordat de energiekosten echt normaliseren, ook omdat Europa het vermoedelijk de komende winters goeddeels zonder Russisch gas zal moeten stellen. De energiecrisis betekent dus een existentiële dreiging voor een deel van de energie-intensieve industrie in Europa, ook voor de modernste en schoonste fabrieken zoals die van Nyrstar.

Metaalproducten en machine-industrie

Industriële branches als de metaalproductenindustrie, de machine-industrie en de transportmiddelenindustrie zullen in 2023 naar verwachting minder slecht presteren, doordat hun energiekosten lager zijn. De materialen die zij inkopen zijn wel in prijs gestegen. Voor een aantal branches, waaronder de machine-industrie en de elektrotechnische industrie, vormt de inkoop van materialen echter een relatief klein deel van de totale kosten. Machinebouwers bijvoorbeeld creëren vooral waarde door ontwerp en assemblage van complexe producten.

Loonkosten

Voor dit type ondernemingen zijn de loonkosten een belangrijkere factor. Deze kosten nemen ook wel toe, maar veel minder sterk dan de energie- en materiaalkosten. Het tekort aan arbeidskrachten vormt wel een rem op verdere groei. De snel stijgende rente raakt vooral de producenten van halffabricaten, zoals producten van metaal of kunststof, die kampen met een afname van orders en een verslechterende marge. Deze branches hebben last van het feit dat veel afnemers zijn begonnen overtollige voorraad af te bouwen. Dat verdiept op korte termijn de crisis in de Nederlandse industrie, maar het effect is wel tijdelijk. Een positief effect van de snel afgenomen vraag is dat materiaaltekorten snel afnemen, zoals blijkt uit de Global shortages index van S&P Global. Met name bedrijven met grote orderportefeuilles, zoals machinebouwers en autofabrikanten, snakken al jaren naar onderdelen en kunnen dus profiteren van deze situatie.