Chaos is voorbij, maar staalmarkt blijft instabiel

Het StaalJournaal zet in haar april-editie enkele factoren op een rij, die effecten op de staalmarkt kunnen hebben.

Hamsteren

Na de invasie en de daarop volgende sancties was de vrees bij veel staalafnemers dat er wederom grote schaarste zou ontstaan. Het resultaat was een hausse aan bestellingen, wat in wezen deels hamsteren betekende, en fabrieken die, mede op grond van de sterk gestegen energiekosten, snel uit de markt gingen om vervolgens terug te keren met fors hogere prijzen. Nu, circa een maand later, trekt het StaalJournaal de conclusie, dat de grote vraag uit de markt langzaam wat afgezwakt is, kennelijk omdat men zich voldoende ingedekt heeft, maar ook dat aan het prijzenfront bij de fabrieken inmiddels wat meer flexibiliteit te vinden is.

Nog geen sancties op (wals)plakken

De paniek is dan wel voorbij, er zijn nog diverse factoren die weer enorme prijsbewegingen kunnen veroorzaken. Het StaalJournaal noemt bijvoorbeeld de (wals)plakken (slabs), die nog steeds niet onderhevig zijn aan de sancties die de EU aan Rusland heeft opgelegd. Nog afgezien van de beperkte transport- en betalingsmogelijkheden (vanwege afschakeling uit het SWIFT-betalingssysteem van veel Russische banken) voor de levering hiervan uit Rusland, kan men deze aldaar nog steeds bestellen, weliswaar in beperkte hoeveelheden.

Er zijn intussen wel signalen dat de EU dit halfproduct alsnog ook wil gaan sanctioneren. Is dat ook zo, dan valt die aankoopmogelijkheid volledig weg. “Het ziet er helaas naar uit dat de oorlogssituatie in Oekraïne langere tijd zal duren, maar mocht deze alsnog snel eindigen, dan nog zal de politieke oplossing heel veel tijd gaan vergen. Daardoor zal er dan ook geen spoedig einde aan de bestaande en wellicht nog te nemen sancties komen”, aldus het Staaljournaal.

Safeguard quota’s aangepast

De Europese staalmarkt is daarom voorlopig meer aangewezen op eigen productie en importen vanuit andere continenten. De Europese Commissie heeft onder andere daarom de Safeguard quota’s aangepast. Voor Rusland resp. Belarus werden de quota’s volledig geblokkeerd en zijn die tonnages verdeeld over andere naar Europa exporterende landen.

Energiekosten

Andere factoren, die van belang zijn voor de staalproductie, zijn de dramatische stijging van de energiekosten, plus de steeds sterker wordende drang af te komen van Russisch gas. Zou men dit op korte termijn terug willen brengen naar 0, dan betekent dat diverse grootverbruikers, zoals staalfabrieken, tekorten aan grondstof krijgen en de productie zullen moeten aanpassen. Weliswaar zijn verschillende staalproducenten al actief aan het zoeken naar alternatieven, maar voordat dat resultaat zal opleveren zijn we wel enkele maanden, wellicht jaren, verder. Positief effect hiervan is dan weer wel, dat meer fabrieken versneld zullen gaan streven naar een milieuvriendelijkere wijze van hun staalproductie, wat dan weer past in het streven daarnaar van de EU-Commissie.

Invoerverbod steenkool en ijzererts

De EU-Commissie heeft onder andere ook een verbod op de invoer van steenkool en ijzererts uit Rusland ingevoerd. De invoerverboden treden pas in werking vanaf augustus, dus de afnemers van Russische grondstoffen hebben even de tijden om alternatieven te vinden. Bijvoorbeeld Tata Steel in IJmuiden was sterk afhankelijk van deze Russische grondstoffen en richt zich inmiddels op andere bronnen. Zo wordt verwacht dat de export van ijzererts vanuit Australië naar Europa behoorlijk zal gaan groeien. Dat zet dan op korte termijn echter wel weer druk op de prijzen voor steenkool en ijzererts, wat weer een opwaartse beweging van de staalprijzen zou kunnen inluiden.

Aanlegverbod in havens

Wat ook een impact op de Europese staalmarkt kan hebben is, dat meer landen overwegen een aanlegverbod in havens van Russische schepen in te voeren. Ook daarover wordt in Europees verband gesproken. Een totaal verbod zal de Russische export nog verder beperken en haar economie serieus gaan raken, althans op kortere termijn. ‘Op kortere termijn’ schrijft het StaalJournaal hier bewust: “Want in Rusland heeft men zich sinds kort meer op exportmogelijkheden naar het Midden-Oosten en Azië gefocust, omdat die naar Europa immer ernstig belemmerd zijn geworden. Er zijn daar nog diverse landen, die zich niet conformeren aan de Europese en Amerikaanse sancties versus Rusland.  Daar loopt men dan weer tegen praktische problemen aan in de vorm van te beperkte logistieke capaciteiten. De Russen zijn nu in Siberië en Zuid-Rusland fors aan het investeren op uitbreiding van de infrastructuur, vooral spoorlijnen, waardoor invoer- en uitvoermogelijkheden verbeteren en dito volumes zullen gaan toenemen, waaronder natuurlijk ook staalproducten.”

Warmgewalste coils

Om al deze redenen zal de prijsontwikkeling binnen de EU voorlopig instabiel blijven. Want de vraag uit de markt is wat minder geworden, deels door de enorme aankoopdrift in maart, maar ook door de fors gestegen prijzen, waardoor kopers weer afgeschrikt zijn. Het StaalJournaal: “Dat laatste is niet onlogisch wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de staalprijzen op de Aziatische markt, die voor wat betreft warmgewalste coils, behoorlijk lager liggen dan binnen Europa. Zelfs met toevoeging van de importheffing was er begin april nog een verschil van ca. € 150 per ton ten nadele van de pan-Europese prijzen. Natuurlijk is een deel van de hoge EU-prijzen te verklaren door de gestegen energiekosten, de hoge schrootprijzen en de effecten van de oorlog in de Oekraïne. Echter horen we ook meningen in de markt, waarin men zich afvraagt of de forse prijsstijging van de afgelopen weken, zoals een basisprijs voor warmgewalste coils van € 1.400 per ton, wel realistisch is. Een niet onlogische redenatie, want intussen zien we nu, mede verklaard door de wat afgezwakte vraag uit de markt, dat fabrieken bereid zijn tot concessies, zij het zeer lichte.”

Tegelijkertijd is het echter de vraag of die bereidheid van korte duur zal zijn. Immers is materiaal uit onder meer India en China nu nog relatief goedkoop, maar bijvoorbeeld in China zijn door de overheid economische stimuleringsmaatregelen aangekondigd, die de binnenlandse behoefte aan staal moeten gaan aanwakkeren, waardoor prijsstijgingen te verwachten zijn. Dat gebeurt nu al bij diverse grondstoffen. Op korte termijn voorziet men in India een prijsstabilisatie, maar wat langer vooruitkijkend verwacht men ook daar een verbetering. Tot slot geldt voor wat betreft de EU-importprijzen nog als risico, dat de verhouding Dollar vs. Euro langzamerhand steeds dichter naar 1 op 1 kruipt, wat de invoerprijzen zal doen verhogen respectievelijk importmateriaal minder aantrekkelijk zal maken.

Dik plaatstaal

Dramatisch noemt het StaalJournaal de ontwikkeling van de prijzen voor kwartoplaat (dik plaatstaal). De oorzaak hiervan is vooral dat veel plakken uit Oost-Europese landen kwamen, d.w.z. zowel Rusland als Oekraïne. Die leveringen zijn nagenoeg, en inmiddels wellicht geheel, stilgevallen. Noord-Europese staalfabrieken, die zelf kwartoplaat produceren, zitten goed in de orders, terwijl walserijen, die afhankelijk zijn van de toelevering van plakken als voormateriaal c.q. grondstof, in de problemen raakten. De gigantisch hoge prijzen voor kwartoplaat hebben er zelfs toe geleid, dat de bouw van grote projecten uitgesteld werd of zelfs helemaal geannuleerd is.

Voor de algehele economische situatie binnen de EU geldt daarnaast nog de dreiging van de oplopende inflatie wat een dempend effect op investeringen zal kunnen hebben, wat dan weer een negatief effect op het staalverbruik zal kunnen leiden en daarmee wellicht juist weer een neerwaartse druk op staalprijzen.