Krapte op de arbeidsmarkt vertraagt economische groei
De Nederlandse economie groeit nog steeds, maar vertraagt de komende jaren wel. Dat zeggen de drie grote banken Rabobank, ING en ABN Amro in hun laatste rapportages over de economische verwachtingen. Reden voor de stagnering in de groei zijn een krappe arbeidsmarkt en onzekere vooruitzichten voor de export.
De drie banken zijn het unaniem eens in hun rapportages. De Nederlandse economie loopt tegen haar grenzen aan en de krapte op de arbeidsmarkt is hiervan een belangrijke reden. Zo verwacht de Rabobank dat vanwege het personeelstekort de economische groei in 2019 en 2020 terugloopt naar respectievelijk 1,9 en 1,7 procent. Een andere reden voor de vertraging zijn onzekerheden op het gebied van export. “Handelsspanningen, Brexit en Italiaanse begrotingsperikelen baren zorgen”, zegt Ester Barendregt, hoofd Scenario’s en projecties bij Rabobank. “Zo kan een verdere escalatie van de handelsoorlog of een chaotische Brexit-uitkomst de verwachte groeivertraging harder uit laten vallen.”
Groei industriële sector
Ondanks dat alle bedrijfssectoren in de komende twee jaar een gezonde groei laten zien, verwacht ABN AMRO dat zij minder hard gaan groeien dan in 2018. Dit blijkt uit de meest recente Sectorprognoses 2019 en 2020 van ABN AMRO. De sector industrie (+3,5 procent) doet het in 2019 volgens de prognose van ABN Amro zelfs beter dan verwacht. De bank verwacht dat de industrie in 2019 ondanks alle onzekerheden zal groeien, maar in 2020 wel gaat afzwakken (+2,5 procent). De prognoses van ING zijn iets minder positief. De bank zegt in haar kwartaalbericht dat de industriële groei in 2019 wat afzwakt tot naar verwachting 2%. Exportorders nemen volgens ING al een tijd in beperkt tempo toe door de matige groei in Europa en daarnaast groeien ook binnenlandse orders de laatste maanden minder snel. Desalniettemin zijn orderboeken over het algemeen nog goed gevuld. Net als in 2017 en 2018 groeit de technologische industrie naar verwachting sterker (+2%) dan de twee andere grote delen van de sector, de voedingsindustrie (+1,5%) en chemie (+1,5%). Negatieve uitschieter is de automotive industrie (-3,0%) door een lagere verwachte productie bij VDL Nedcar.
Krapte op de arbeidsmarkt het grootst in de metaalsector
Een tekort aan personeel drukt in sommige branches de groeipotentie, valt te lezen in het rapport van ING. In de metaalsector geeft 30% van de bedrijven inmiddels aan dat een tekort aan personeel de groei belemmert. Binnen de andere branches in de technologische industrie (automotive, rubber en kunststof, hightech) ligt dit percentage rond een kwart. ”De metaalsector groeit weliswaar niet het hardst, wel voelen bedrijven daar sterk het tekort aan personeel”, zegt Jurjen Witteveen, econoom bij het ING Economisch Bureau. “Binnen de technologische industrie wordt volop geconcurreerd om de beste mensen. Fabrikanten in de snelgroeiende hightechindustrie, vooral de machinebouwers, hebben vaak meer aantrekkingskracht op de beschikbare technici.” Het rapport van ABN AMRO waarschuwt ook dat personeelstekort de groei in verschillende sectoren belemmert. Zo schrijft de bank dat vooral bedrijven in de transportsector en de zakelijke dienstverlening het groeiende tekort aan personeel als een belemmering voor groei beschouwen. Ook in de bouw en horeca eist het personeelstekort zijn tol volgens ABN AMRO. Zo worden in de bouw opdrachten afgewezen, omdat er onvoldoende vakmensen zijn en sluiten sommige restaurants hun deuren vanwege een structureel tekort aan personeel. De economen van de Rabobank waarschuwen in hun kwartaalbericht dat door het personeelstekort de consumptie van huishoudens afzwakt, omdat de lage werkloosheid zich slechts matig vertaalt in hogere loongroei. “De krapte op de arbeidsmarkt wordt steeds nijpender en dat zien we bijvoorbeeld terug in afnemende woninginvesteringen”, zegt Menno Middeldorp, Hoofd RaboResearch Nederland en Hoofdeconoom bij Rabobank. “Ook de economieën om ons heen groeien minder hard, waardoor we minder buitenlandse vraag voorzien naar Nederlandse producten en diensten. We verwachten daarom dat de groei vertraagt van 2,6 procent in 2018 naar 1,9 procent in 2019. Voor 2020 denken we dat de economie verder in de buurt komt van het structurele groeipad en de bbp-groei afzwakt naar 1,7 procent. Overigens doen we het met deze cijfers nog steeds beter dan de meeste landen in de eurozone en groeien we alsnog boven het structurele tempo van de economie.”
Maatregelen noodzakelijk
De economen van de Rabobank vinden dat, nu de economie nog groeit, dit een goed moment is om een aantal belangrijke beleidsdossiers aan te pakken. “Het is tijd om te investeren in de productiviteit van de Nederlandse economie”, zegt Middeldorp. “Dit verhoogt de groeipotentie in de toekomst en maakt Nederland weerbaarder tegen schokken. Nu moeilijke keuzes uitstellen verhoogt het risico dat moeilijke besluiten in de toekomst onder nog moeilijkere omstandigheden moeten worden genomen, zoals in de nasleep van de financiële crisis gebeurde.” ABN AMRO vindt ook dat het tijd is om maatregelen te nemen. De bank verwacht namelijk dat de groei in veel sectoren gaat afkalven door het chronische gebrek aan personeel. Tegelijkertijd neemt de vraag naar arbeidskrachten met specifieke, vaak technologische kennis sterk toe. “De personeelstekorten beginnen nu echt pijn te doen en op korte termijn verwachten wij daar geen verandering in”, benadrukt Franka Rolvink Couzy, Hoofd Sector Research van ABN AMRO. “Bedrijven zien zich dan ook genoodzaakt ingrijpende maatregelen te nemen. Een mogelijke oplossing is om extra te investeren in opleiding en training, maar dat alleen is niet voldoende. De uitdaging voor ondernemers ligt in het vinden van nieuwe manieren om personeel aan zich te binden. Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van flexibele werktijden, of het geven van extra salaris als mensen bereid zijn meer uren te maken. Ook is het van groot belang dat bedrijven inzetten op automatisering en robotisering om het structurele tekort aan arbeidskrachten het hoofd te bieden.”
