Nauwelijks zichtbaar, maar heel belangrijk: kogellagers

Waarom is dit type lager zo succesvol, wat zijn de meest voorkomende toepassingen en welke varianten bestaan er? In dit artikel nemen we het allemaal onder de loep.

Langdurig succesvol

Al in 1794 werd een patent vastgelegd op kogellagers. Destijds was het idee niet gloednieuw, want onder meer Leonardo Da Vinci experimenteerde al met een soortgelijke uitvinding. De nog altijd bekende fabrikant SKF maakt vanaf 1907 in feite de kogellagers die we nu nog steeds gebruiken. Kogellagers vormen de verbinding tussen de as en het wiel van een voertuig. Ze verminderen de wrijving die ontstaat bij een draaibeweging. Logisch dus dat kogellagers te vinden zijn in bijvoorbeeld auto’s, fietsen en skates, om maar wat bekende voorbeelden te noemen. Er zijn zelfs super kleine kogellagers voor bijvoorbeeld modelbouw. Kogellagers zijn er zowel voor het opvangen van radiale krachten (haaks op de as) als axiale krachten (evenwijdig aan de as). Ondanks het ruime aantal soorten lagers, is dit model nog altijd de meest gangbare.

De techniek

De opbouw van een kogellager is relatief eenvoudig. Net als bij veel andere lagers is er een binnen- en buitenring. Deze ringen bevatten aan de binnenzijde groeven, waarin de kogels kunnen rollen. Een kogellager kan één of twee rijen met kogels bevatten. Juist deze kogels maken dit type lager uniek: doordat ze tussen de binnen- en buitenring draaien beperken ze de wrijving enorm.

Onderhoud van kogellagers

In kogellagers zit smeerolie voor een maximale werking. Te veel of te weinig olie kan de werking van het lager beperken en daarom is onderhoud van groot belang. Wat betreft onderhoud is het verder belangrijk om te beschikken over het juiste gereedschap, zodat onnodige beschadigingen voorkomen worden. Naast het verversen van olie of vet is het belangrijk dat lagers schoon blijven én koel en droog opgeslagen zijn (indien niet in gebruik). Zijn de kogels zelf versleten of beschadigd? Waarschijnlijk is dit geen probleem, want de kogels zijn ook los verkrijgbaar.

Varianten en alternatieven

Een unieke variant van de kogellager is de zelfinstellende kogellager. Dit type biedt uitkomst wanneer er sprake is van een kleine uitlijnfout, want de lager past zichzelf aan. Ligt de belasting niet loodrecht op de as, dan ontstaat er dankzij de aanpasbaarheid geen probleem. Lagers met een soortgelijke werking, maar andere invulling, zijn bijvoorbeeld cilinderlagers en naaldlagers. Zoals de namen het al aangeven, zijn deze lagers niet gevuld met kogels. Er zitten respectievelijk cilinders en naalden in die de rol van de kogels overnemen. Naald- en cilinderlagers worden met name toegepast bij een erg hoge belasting. Is een hoge snelheid belangrijker, dan valt de keuze in principe op kogellagers. Tot slot is er nog de tonlager, die is uitgerust met tonvormige elementen.

Ruim verkrijgbaar

Tegenwoordig zijn kogellagers in talloze soorten en maten te koop. Vaak zijn ze van staal gemaakt, soms ook van kunststof of keramiek. Verschillen zitten verder in de asdiameter (binnenring) en buitendiameter (buitenring). Ook de zogenaamde spelingsklasse is van belang. Dit is vastgelegd in ISO normen en te herkennen aan de letter C met een cijfer. Met de spelingsklasse wordt de bewegingsruimte tussen beide ringen van de lager bedoeld. Welke klasse van toepassing is, hangt van verschillende factoren af. Wie weinig kennis van dit onderwerp heeft, kan het best een specialist inschakelen om de juiste spelingsklasse te bepalen.

Nog altijd is SKF één van de bekendste merken als het gaat om kogellagers. Maar ook IBB, Timken, NTN en FAG zijn bekende aanbieders. Sommige aanbieders kopen daarnaast rechtstreeks goedkopere lagers in bij Aziatische fabrikanten. Dat kan een prima oplossing zijn bij een lager budget.